TRABİS Döneminin Başlangıcı: “.tr” Uzantılı Alan Adlarına İlişkin Uygulamadaki Yeni Değişiklikler

29 Kasım 2022

Türkiye’de “.tr” uzantılı alan adlarına ilişkin işlemler, 1991 yılından beri Ortadoğu Teknik Üniversitesi bünyesinde yer alan “nic.tr” platformu tarafından yürütülmekteydi. Ancak bu uygulama, yakın zamanda son bulmuş, bu hususta uzun süredir beklenen değişiklikler yürürlüğe girmiştir.

2010 yılında, “.tr Ağ Bilgi Sistemi” (“TRABİS”) isimli platform Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (“BTK”) tarafından, İnternet Alan Adları Yönetmeliği (“Yönetmelik”) aracılığıyla tanıtılmıştı. Ancak, Yönetmelik’in yürürlüğe girmesi, TRABİS faaliyete geçene dek ertelenmişti. En sonunda, TRABİS 14 Eylül 2022 tarihinde faaliyete geçmiş olup, bu değişiklik büyük önem taşımaktadır.

Ne değişti?

TRABIS (.tr Ağ Bilgi Sistemi)

– Yönetmelik’te, TRABIS “.tr” uzantılı internet alan adı sisteminin ve buna ait merkezi veritabanının işletilmesine, rehberin oluşturulmasına, güncellenmesine ve rehberlik hizmetinin sunulmasına ve alan adı başvuru işlemlerinin gerçek zamanlı olarak yapılmasına imkân veren, tüm bu faaliyetlerin güvenli ve iş sürekliliğini sağlayacak şekilde gerçekleştirildiği bir sistem olarak tanımlanmıştır.
– Aynı zamanda, TRABİS’in yalnızca “.tr” uzantılı alan adları ile ilgili işlemlere ilişkin bir sistem olduğu belirtilmiştir. Bu alan adları “a.tr” ya da “a.b.tr” formunda olabilecektir, “b” sembolü “.com”, “.name”, “.net”, “.org” gibi alt alan adları olabilir.

Alan Adlarının Tahsisinde Hak Sahipliğinin Kanıtlanması

– TRABİS’in devreye girmesinden önce, “com.tr, org.tr, net.tr” uzantılı alan adları, hak sahipliğinin kanıtlanmasına binaen tahsis edilmekteydi. Bir başka deyişle, bu uzantılı alan adlarını tahsis etmek isteyen ilgililer, ilgili alan adı üzerindeki hak sahipliklerini belge ile kanıtlamak zorundaydı. Ancak, TRABİS dönemi sonrası, bahsi geçen alan adları için “ilk gelen ilk alır” ilkesi uygulanacaktır. Özetle, üçüncü şahıslar “com.tr, org.tr, net.tr” alan adlarını belgesiz şekilde tahsis edebileceklerdir.
– “gov.tr, edu,tr, bel.tr, k12.tr, av.tr, dr.tr, pol.tr, kep.tr, .tsk” uzantılı alan adlarının tahsisi için TRABİS öncesi dönem ile paralel olarak yine belge gerekliliği mevcut olup, uygulama bu yönden değişmemiştir.
– “gen.tr, biz.tr, tv.tr, web.tr, info.tr, bbs.tr, tel.tr, name.tr” uzantılı alan adlarının tahsisi için de, TRABİS öncesi dönem ile paralel olarak yine belge gerekliliği mevcut olmayıp, uygulama bu yönden de değişmemiştir.

Uyuşmazlık Çözümü

– TRABİS dönemi öncesinde, yukarıda bahsedildiği üzere, “nic.tr” platformu “.tr” uzantılı alan adlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümü için yetkiliydi. Bugün, bu görev BTK tarafından Uyuşmazlık Çözümü Hizmet Sağlayıcılarına (“UÇHS”) atanmıştır.

Alan Adlarının Satış ve Devri

– TRABİS döneminden önce, “.tr” alan adlarının satış ve devri mümkün değildi. Öte yandan, TRABİS döneminde alan adlarının satış ve devrinin mümkün olacağı belirtilmiştir. Ancak, Yönetmelik’te alan adlarının satış ve devrinin TRABİS’in faaliyete geçmesinden 3 yıl sonra yürürlüğe gireceği belirtilmiştir. 3 yıllık geçiş dönemi boyunca ise, alan adlarının satışı mümkün olmamasına rağmen, aşağıdaki hallerde alan adları devredilebilecektir:
- o Gerçek kişilerin ölüm, gaiplik, gaiplik karinesi gibi durumlarında alan adı yasal mirasçılara devredilebilecektir.
- o Tüzel kişiler, sahip oldukları alan adını birleşme, devralma gibi sebeplerle devredebileceklerdir.
- o Marka ve/veya patent sahibi gerçek ve/veya tüzel kişiler bu marka ve/veya patent ile ilgili haklarını devretmeleri durumunda sahip oldukları marka ve/veya patente ilişkin alan adlarını da devredebileceklerdir.
- o Fikir veya sanat eserlerinin kayıt ve tescilini yaptırmış olan gerçek ve/veya tüzel kişiler bu fikir veya sanat eserleri ile ilgili haklarını devretmeleri durumunda sahip oldukları fikir veya sanat eserlerine ilişkin alan adlarını da devredebileceklerdir.

Uygulama

– Yönetmelik’te, Kayıt Kuruluşu (“KK”) isimli kuruluşların tanıtıldığı görülmektedir. Buna göre, TRABİS döneminde başvurular, tesciller ve yenilemeler gibi tüm işlemler KK aracılığıyla, TRABİS üzerinden yapılacaktır.
– Alan adı sahipleri, BTK’nin web-sitesinde yer alan listeden bir KK seçerek alan adlarını bu KK’ye aktarmakla yükümlüdür. Aksi halde, ilgili alan adları tahsis süresi boyunca geçerli olacak, ancak alan adı sahipleri KK aracılığıyla gerçekleştirilebilen işlemleri gerçekleştiremeyecektir.

Potansiyel Tehlikeler

– Uygulamadaki bu köklü değişiklikle birlikte gelen tehlikelerden biri, şüphesiz, “com.tr”, “net.tr” or “org.tr” uzantılı alan adlarının artık hak sahipliğini kanıtlar belge olmaksızın tahsis edilebilmesi nedeniyle, üçüncü kişilerin var olan ticari ad, unvan, marka gibi tanıtıcı işaretlerden oluşan alan adlarını tahsis ettirmeye çalışmasıdır.
– TRABİS’in faaliyete geçmesinden önce, bir “Ön Sipariş (backorder)” hizmeti getirilmiştir. Bu sistem, başlangıçta TRABİS dönemi ile birlikte “com.tr”, “net.tr” and “org.tr” uzantılı alan adlarında hak sahipliğini kanıtlayan belge gerekliliği olmayacağından ve bu uzantılara sahip değerli alan adlarının ilk gelenlere tahsisi mümkün olacağından, meydana gelmesi beklenen yoğunluk göz önünde bulundurularak devreye alınmıştır.
– Ancak bu hizmetin amacının geçiş döneminin kolaylaştırılması ve TRABİS’in devreye girmesinden sonra olası trafiğin önüne geçilmesi olduğu görülse de, bu hizmetin kötü niyetli üçüncü kişiler tarafından da kullanıldığı görülmektedir.
– Bir başka deyişle, ilerleyen dönemde, var olan bir ticari ad, unvan ya da marka gibi tanıtıcı işaretlerden oluşan alan adlarını Ön Sipariş Hizmeti kullanarak ya da TRABİS’in devreye geçtiği tarih olan 14 Eylül 2022 tarihinden itibaren başvuruda bulunarak tescil ettiren kötü niyetli üçüncü kişilerle karşılaşmak olası gözükmektedir.
– Fikri/sınai hak sahipleri aynı zamanda kötü niyetli olarak tescil ettirilen ve kendilerinin ticari ad, unvan ya da markalarından oluşan bu alan adları için parasal karşılık talep eden üçüncü kişilerle de karşılaşabilecektir.

Kanun Yolları

– Fikri/sınai hak sahiplerinin bunun gibi taleplere taviz vermemesi gerektiği tavsiye edilmektedir, zira, buna benzer haller için kanun yolları öngörülmüştür.
– Örneğin, bu hususta başvurulabilecek yollardan biri, BTK’nin web-sitesinde yer alan UÇHS’ler nezdinde, ihlale konu alan adının devri ya da iptali talebiyle bir uyuşmazlık çözüm başvurusunda bulunulmasıdır.
– Yönetmelik’e göre, somut olayda aşağıdaki hallerin tümünün mevcut olması halinde ilgili alan adı iptal edilebilecektir:
- o İhtilaf konusu alan adının, sahip olunan ya da ticarette kullanılan marka, ticaret unvanı, işletme adı ya da diğer tanıtıcı işaretlerle benzer ya da aynı olması ve
- o Alan adını tahsis ettiren tarafın bu alan adı ile ilgili yasal bir hakkı ya da bağlantısının olmaması ve
- o Bu alan adının alan adı sahibi tarafından kötü niyetle tahsis ettirilmesi veya kullanılması.
– “Kötü niyet” teşkil eden haller mevzuatta sınırlı sayıda sayılmamıştır. Kötü niyetli tescil hallerine örnek teşkil eden bazı haller, İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği’nde (“Tebliğ”) aşağıdaki gibi örneklendirilmiştir:
o Şikâyet konusu internet alan adının (“İAA”), ticaret veya hizmet markası, ticaret unvanı, işletme adı veya kişi adı ya da diğer tanıtıcı işaretin sahibi olan şikâyetçiye veya şikâyetçinin ticari olarak rekabette bulunduğu tarafa, bu İAA’nın belgelenmiş tahsis masraflarını ve yatırım maliyetini aşan miktardaki bir meblağ karşılığında satma veya devretme amacıyla tahsis ettirilmiş olması,
o Şikâyet konusu İAA’nın, ticarette kullanılan marka, ticaret unvanı, işletme adı ya da diğer tanıtıcı işaretin sahibinin, bu marka, unvan, ad ya da işareti İAA’da kullanmasını engellemek amacıyla tahsis ettirilmiş olması,
o Şikâyet konusu İAA’nın, esasen ticari rakiplerin işlerine ya da faaliyetlerine zarar vermek amacıyla tahsis ettirilmiş olması,
o İhtilaf konusu İAA’nın, ticari kazanç elde etmek amacıyla, şikâyetçinin sahibi olduğu ticarette kullanılan marka, ticaret unvanı, işletme adı ya da diğer tanıtıcı işareti ile benzerlik sağlayarak karışıklık meydana getirmek suretiyle internet kullanıcılarının internet alan adı sahibinin (“İAAS”) internet sitesine veya herhangi bir internet sitesine yönlendirilmesi amacıyla bu İAA’nın kullanılması.
– Alan adlarına ilişkin bunun gibi uyuşmazlıklar hususunda UÇHS başvurusuna ek olarak diğer kanun yollarının da mevcut olduğu belirtilmelidir. Bu kanun yollarına başka bir blog yazımızda değineceğiz.
– Son olarak, UÇHS’lere başvuru yolunun yalnızca TRABİS dönemi sonrası, yani 14 Eylül 2022 tarihinde veya bu tarihten sonra tescil edilen ya da yenilenen alan adları için mümkün olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Sonuç

TRABİS’in faaliyete geçmesiyle birlikte, “.tr” uzantılı alan adlarının tahsisi konusunda köklü değişiklikler meydana gelmiştir. Buna göre, fikri/sınai mülkiyet hakkı sahiplerinin karşılaşabileceği potansiyel tehlikelerden biri, kötü niyetli üçüncü kişilerin “com.tr” “org.tr” ve “net.tr” uzantılı alan adlarının belgesiz biçimde tahsis edildiği yeni sistemden haksız bir şekilde faydalanmasıdır. Kötü niyetli üçüncü kişilerin var olan marka, ticari ad, unvan ya da ticaret esnasında kullanılan herhangi bir tanıtıcı işaretten oluşan bir alan adını tescil ettirmesi durumunda, ve mevzuatta sayılan şartların somut olayda var olması halinde bu tescile itiraz edilebilecektir.